استعاره در nlp چیست؟

“واقعیت کلیشه‌ای است که ما از طریق استعاره از آن می‌گریزیم” والاس استیونز

والاس استیونز از استعاره برای توصیف استعاره استفاده می‌کرد. ما هیچگاه نمی‌توانیم دنیا را مستقیما توصیف کنیم، بنابراین به تعبیری تمام زبان استعاره است زیرا به چیزی فراتر از خودش اشاره می‌کند.
با این حال، برخی استعاره‌ها بیشتر از سایرین از واقعیت می‌گریزند، یا به عبارت دیگر بعضی ارتباطات مستقیم‌تر از سایرین هستند.  هرچه کمتر مستقیم باشند، استعاره‌ای‌تر هستند. 

این بدان معنا نیست که استعاره نمی‌تواند معنا را منتقل کند. استعاره به طور خاص در منتقل کردن چندین معنی یا معانی مبهم مهارت دارد. یک استعاره خوب به اندازه هزاران کلمه و چندین تصویر ارزش دارد.  توانایی استفاده از استعاره پایه و اساس ارتباطات، نوشتن، تعلیم، آموزش و درمان خوب است. 

کلمه انگلیسی Metaphor (که معادل فارسی آن استعاره است) از یک ریشه یونانی به معنی “فراتر بردن” گرفته شده است. استعاره شما را فراتر از یک معنی می‌برد و ذهن شما را نسبت به بسیاری از معانی ممکن باز می‌کند.

در nlp استعاره شامل صنایع ادبی، داستان، مقایسه، تشبیه و حکایات تمثیلی می‌شود. استعاره گاهی به سوی جوانب است.  به زبان nlp، استعاره‌ها جزئیات بیشتر را بیان نمی‌کنند. آنها وارد طبقه‌بندی‌های کلی یا جنبه‌های وسیع‌تر نیز نمی‌شوند.  آنها یک جنبه را با جنبه دیگری مقایسه می‌کنند تا موضوع را شفاف‌تر کنند، استعاره مانند تاباندن یک شعاع نور رنگی روی یک شی است که باعث می شود که آن شی رنگ دیگری به نظر برسد، یا مانند این است که قطعه‌ای موسیقی را به یک تونالیته دیگر تغییر دهیم در حالی که آن را خوش ساخت‌تر می‌کنیم.

آهنگ همان است اما بیان آن متفاوت است. استعاره مانند دمیدن هوای تازه به یک کلاس دم‌کرده است.

کاربرد استعاره‌ها در زندگی روزمره

استعاره‌ها با مقایسه کردن، موضوع اصلی را شفاف‌تر می‌کنند و ما برای درک‌کردن نیاز به مقایسه داریم.

با انگشتتان پشت دستتان را لمس کنید. شما در مورد اینکه پشت دستتان چه شکلی است اطلاعاتی کسب می‌کنید. حالا انگشت خود را در امتداد پشت دستتان حرکت دهید. اکنون از طریق مقایسه تفاوت‌ها، اطلاعات بسیار بیشتری به دست می‌آورید.  ما برای درک هرچیزی به تفاوت نیاز داریم و تفاوت باید همراه با مقایسه باشد. 

استعاره‌ها همواره اطراف ما هستند. استعاره‌های روزمره خوب به صورت کلیشه وارد زبان می‌شوند، برای نمونه: “او به من پرید” یا “کله‌اش بوی قرمه‌سبزی می‌دهد”. اگر راجع به این استعاره‌ها فکر کنید می‌بینید که کمی خنده‌دار هستند، اما معنی آنها کاملا مشخص است زیرا افراد دائما از آنها استفاده می‌کنند.

استعاره‌ها در داستان‌هایی که می‌گوییم نیز وجود دارند.  داستان‌ها بسیار مهم هستند.  آنها حق طبیعی ما هستند. در جوامعی که خط نوشتاری وجود ندارد، دانایی، علم، قانون و ایده‌های سیاسی و اقتصادی از طریق داستان به نسل‌های بعد منتقل می‌شود.

نقش استعاره در تجارت

در یک شرکت تجاری، فرهنگ از طریق داستان‌ها ساخته می‌شود، داستان‌هایی درباره مدیران، داستان‌هایی درباره اینکه شرکت چگونه تاسیس شد و داستان‌هایی درباره اینکه چگونه شرکت به جایگاه امروزی‌اش رسید.

همچنین داستان‌هایی وجود دارد که کارمندان در زمان استراحت خود تعریف می‌کنند، داستان‌هایی که مدیران ارشد هیچگاه آنها را نمی‌شنوند،  اما همین داستان‌ها بر واکنش افراد نسبت به آنها و بر عملکرد افراد تاثیر عمیقی می‌گذارد. 

اگر یک مشاور بخواهد که یک شرکت را به خوبی درک کند، باید به داستان‌هایی که کارمندان می‌گویند گوش دهد. این داستان‌ها چه درست باشند و چه غلط، فرهنگ آن شرکت را تعریف می‌کنند.

سازمان‌های بزرگ استعاره‌هایی از هویت خود دارند. قطعا سازمانی که خود را یک “تجارت خانوادگی” می‌داند نحوه انجام تجارتش و نحوه برخوردش با کارمندان با سازمانی که خود را یک “ماشین مبارزه سطح پایین” یا یک “سازمان در حال یادگیری” می‌داند متفاوت است.

نقش استعاره در اقتصاد

دنیای اقتصاد غرق در استعاره است. ما درباره “جریان پول نقد”، “دارایی‌های روان”، “دارایی‌های منجمد” و “معلق کردن یک شرکت” صحبت می‌کنیم. پول مثل آب به نظر می‌رسد (زیرا همیشه از بین انگشتان ما سر می خورد). علاوه بر این پول “کثیف” هم وجود دارد که ما آن را “می‌شوییم”.

نقش استعاره در فروش

دنیای فروش نیز مانند دیوار قلعه‌ای که پر از توپ‌های جنگی است، از استعاره سرشار است.  بسیاری از سازمان‌ها از استعاره‌های جنگی استفاده می‌کنند ، مانند: بیرون رفتن و به چنگ‌آوردن بازار و شکست دادن رقیب.
برخی از فروشندگان خودشان را به آخرین تکنولوژی روز “مسلح می‌کنند” در حالی که سایرین درباره جلب کردن نظر مشتری با اغواکردن آنها صحبت می‌کنند.

نقش استعاره در پزشکی

پزشکی و درمان نیز پر از استعاره است: جنگ علیه سرطان، مبارزه با سرماخوردگی، ریشه‌کن کردن میکروب‌ها و غیره. سیستم ایمنی ما به یک دستگاه کشتار پیچیده تشبیه می‌شود.

نقش استعاره در زندگی عادی

ما همچنین استعاره‌های زیادی برای توصیف حال خود داریم، که معمولا به آن “زبان اندام‌ها” گفته می‌شود، برای مثال:

• او دارد می‌سوزد و می‌سازد.
• حالم از تو به هم می‌خورد.
• او موی دماغ من است.
• روی پای خودت بایست.
• یک کم جگر داشته باش، می‌توانی؟
• هضم آن برایم سخت بود.
• قلب مرا شکست.
• داری می‌روی روی اعصابم.

هیچ‌یک از این جملات از لحاظ لغوی درست نیستند اما تا حد زیادی به مفهوم موردنظر اشاره می‌کنند و ممکن است تا حدی تاثیر داشته باشند. ما افرادی را می‌شناسیم که بدن خمیده‌ای دارند و روی پای خودشان نمی‌ایستند و بعضی از موقعیت‌ها ممکن است باعث شود که شما حالت تهوع پیدا کنید.

دیپاک چوپرا در کتاب خود در مورد سلامتی جمله جالبی دارد: “سیستم ایمنی شما گفتگوی درونی شما را استراق سمع می‌کند“.
این یک استعاره تاثیرگذار است که مفهومش این است که  ما می‌توانیم با صحبت‌کردن با خودمان، خود را به سمت بیماری یا سلامتی پیش ببریم. 

این چندان هم تعجب‌آور نیست زیرا ما دقیقا انتظار داریم که پزشک‌ها، درمانگران و روانپزشکان همین‌کار را انجام دهند.

بنابراین استعاره‌ها نه خوب هستند و نه بد، بلکه آنها در رابطه با نحوه ارتباط ما با دنیا، با سایر افراد و با بدن خود پیامدهایی را به دنبال دارند.

استعاره نیروبخش به شما کمک می‌کند.

استعاره سمی شما را ضعیف می‌کند.

 داستان‌هایی که ما به خودمان و به دیگران می‌گوییم و اینکه چگونه می‌گوییم تاثیر عمیقی بر زندگی ما می‌گذارد. آنها واقعیت ما را می‌سازند. 

نویسنده: مهدی عرب زاده مدرس NLP
برگرفته از کتاب کار NLP نوشته جوزف اوکانر